Zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja czy bulimia, często postrzegane są w potocznym rozumieniu jako wynik braku samodyscypliny, chęci do osiągnięcia ideału piękna czy też potrzeby zwrócenia na siebie uwagi. Wiele osób myśli, że wystarczy po prostu „przełamać się” lub „wziąć się w garść”, aby pokonać te trudności. Jednak, w miarę jak nasze zrozumienie tych problemów się pogłębia, dostrzegamy, że powody zaburzeń odżywiania są znacznie bardziej złożone.
Zaburzenia odżywiania to niestety problem, który zaczyna występować w coraz szerszej skali. W Polsce wg niektórych szacunków blisko 2% kobiet i dziewczynek może cierpieć z powodu anoreksji.
Powody zaburzeń odżywiania: typowe wyjaśnienia
W społeczeństwie funkcjonuje wiele mitów na temat zaburzeń odżywiania. Często mówi się, że są one związane z chęcią schudnięcia lub modą na idealną sylwetkę. Jednak badania pokazują, że takie uproszczenia nie oddają pełnego obrazu. Wiele osób zmagających się z anoreksją czy bulimią nie jest jedynie skoncentrowanych na wyglądzie, a ich problemy mogą mieć głębsze korzenie emocjonalne, psychologiczne i społeczne. Według badania przeprowadzonego przez Stice i Shaw (2004), u wielu osób z zaburzeniami odżywiania występują jednocześnie inne trudności, takie jak depresja, lęki czy problemy z tożsamością.
Współczesne podejścia do terapii
Podejście systemowe
W podejściu systemowym, jak opisują to autorzy tacy jak Salvador Minuchin, zaburzenia odżywiania są postrzegane jako wyraz dynamiki rodzinnej. Terapeuci analizują interakcje w rodzinie, które mogą wpływać na rozwój tych zaburzeń. Zrozumienie relacji rodzinnych, ról, jakie pełnią poszczególni członkowie rodziny oraz napięć, które mogą się pojawiać, pozwala na holistyczne spojrzenie na problem. Minuchin zauważył, że rodziny z osobami z zaburzeniami odżywiania często charakteryzują się nadmierną kontrolą i dysfunkcyjną komunikacją, co może przyczyniać się do zaostrzenia problemów żywieniowych.
Dla części osób możliwość kontroli nad jedzeniem (nad tym co jedzą, ile jedzą) przy nadmiernie opiekuńczych rodzinach, to jedyny sposób poczucia autonomii.
Terapia oparta na mentalizacji (MBT)
Terapia oparta na mentalizacji, rozwinięta przez Peter Fonagy i Anthony’ego Bateman, koncentruje się na umiejętności rozumienia myśli i emocji własnych oraz innych ludzi. W kontekście zaburzeń odżywiania, MBT pomaga pacjentom lepiej zrozumieć swoje potrzeby emocjonalne i relacje z innymi. Dzięki temu mogą nauczyć się, jak bardziej adekwatnie reagować na stresory oraz jak budować zdrowsze relacje. Fonagy podkreśla, że umiejętność mentalizacji może prowadzić do poprawy relacji interpersonalnych, co z kolei sprzyja lepszemu radzeniu sobie z emocjami i ograniczeniem destrukcyjnych zachowań żywieniowych.
Jak to rozumieć w praktyce? Brak umiejętności rozumienia swoich emocji i stanów wewnętrznych może skutkować tym, że rozwiązaniem staje się nadmierna koncentracja na jedzeniu. Obsesyjne myślenie o jedzeniu sprawia, że dana osoba nie musi zastanawiać się nad własnymi emocjami.
Podejście poznawczo-behawioralne (CBT)
Terapeuci pracujący w nurcie CBT, tacy jak Christopher Fairburn, koncentrują się na identyfikacji i modyfikacji negatywnych wzorców myślenia oraz zachowań związanych z jedzeniem. CBT pomaga pacjentom zrozumieć, jak ich myśli wpływają na uczucia i zachowania dotyczące jedzenia oraz ciała. Celem terapii jest wprowadzenie zdrowych nawyków żywieniowych, a także poprawa obrazu ciała. Badania pokazują, że CBT jest skuteczne w redukcji objawów anoreksji i bulimii, a także w zapobieganiu nawrotom (Fairburn, 2008).
Podejście psychoanalityczne dotyczące powodów zaburzeń odżywiania
Podejście psychoanalityczne, nawiązujące do myśli takich terapeutów jak Melanie Klein czy Sigmund Freud, koncentruje się na wewnętrznych konfliktach i mechanizmach obronnych. Powody zaburzeń odżywiania mogą być interpretowane w kategoriach radzenia sobie z lękiem, depresją czy trudnymi emocjami. Terapeuci w tym nurcie starają się pomóc pacjentom zrozumieć, jakie emocje i przeżycia stoją za ich zachowaniami żywieniowymi. Klein zwracała uwagę na to, jak wczesne doświadczenia, takie jak relacje z matką, mogą wpłynąć na rozwój zaburzeń odżywiania, tworząc wewnętrzne konflikty i lęki.
Jeżeli widzisz u swojego dziecka pierwsze symptomy anoreksji lub bulimii
Reaguj. Anoreksja to bardzo niebezpieczna choroba. Co dziesiąty pacjent umiera przedwcześnie (czego powodem jest np. próba samobójcza albo zagłodzenie). Reaguj nim będzie za późno.
Autor tekstu:
Przemysław Rosa – psychoterapeuta (z ukończonym 4 letnim szkoleniem w Laboratorium Psychoedukacji) i psychotraumatolog. Łączy w swojej codziennej pracy techniki z terapii psychodynamicznej (z wykorzystaniem terapii opartej na mentalizacji – MBT) wraz z pracą z ciałem i układem nerwowym (student Somatic Experiencing™, praktyk Brainspotting).
Bibliografia
- Fairburn, C. G. (2008). Cognitive behavior therapy and eating disorders. Guilford Press.
- Fonagy, P., & Bateman, A. (2006). Mentalization-based treatment for borderline personality disorder: A practical guide. Oxford University Press.
- Klein, M. (1975). Envy and gratitude and other works 1946-1963. Hogarth Press.
- Minuchin, S. (1974). Families and family therapy. Harvard University Press.
- Stice, E., & Shaw, H. (2004). Role of body dissatisfaction in the onset of eating disorders: A longitudinal study. Journal of Abnormal Psychology, 113(1), 86-91.