Dużo w Internecie można znaleźć treści o tym czym jest trauma, jak powstaje, jakimi metodami można ją leczyć. Ale właściwie mało kto opisuje na czym polega leczenie cPTSD: z jakich kroków się składa, jakie cele należy sobie postawić na poszczególnych etapach.
Zacznijmy klasycznie od definicji
Złożone zaburzenie stresowe pourazowe (cPTSD) to stan, który powstaje w wyniku długotrwałego i nawracającego narażenia na traumatyczne doświadczenia, takie jak przemoc fizyczna, emocjonalna lub seksualna. W porównaniu do klasycznego PTSD, cPTSD jest bardziej złożone i obejmuje szereg objawów związanych z dysregulacją emocjonalną, zaniżoną samooceną, problemami w relacjach międzyludzkich, a także fizycznymi manifestacjami traumy. Podejście terapeutyczne w leczeniu cPTSD musi być zróżnicowane, ponieważ trauma dotyka różnych aspektów naszego życia – poznawczych, emocjonalnych i somatycznych. Oparcie procesu terapii na tych trzech obszarach może prowadzić do bardziej skutecznego i trwałego uzdrowienia.
1. Praca nad sferą poznawczą: Zaniżona samoocena
Jednym z najbardziej powszechnych objawów cPTSD jest zaniżona samoocena. Osoby doświadczające traumy często rozwijają przekonanie, że są niegodne miłości, szacunku czy szczęścia. Tego typu przekonania mogą być głęboko zakorzenione i wpływać na postrzeganie siebie, relacje z innymi oraz podejmowanie decyzji życiowych. Według Pete’a Walkera, autora książki „CPTSD: From Surviving to Thriving”, osoby z cPTSD często doświadczają tzw. „niskiej wartości wewnętrznej”, co jest wynikiem traumatycznych przeżyć, które wpojono im w dzieciństwie lub w trakcie długotrwałego narażenia na przemoc.
Terapia w tym zakresie polega na identyfikowaniu i kwestionowaniu negatywnych, samosabotażowych myśli oraz przekonań. Kiedyś uważano, że głównie takie podejścia/nurty jak Terapia Poznawczo-Behawioralna (CBT) czy Terapia Akceptacji i Zaangażowania (ACT), radzą sobie z modyfikacją myślenia które prowadzi do poczucia bezwartościowości. Dziś na szczęście terapeuci z innych nurtów uwzględniają pracę nad przekonaniami w swojej pracy (z mojej perspektywy ten kierunek pracy współgra np. z terapią psychodynamiczną). Ważne jest, aby pomóc pacjentowi rozpoznać, że te przekonania nie są prawdą, lecz wynikiem traumatycznych doświadczeń, które nie muszą definiować jego wartości.
2. Praca nad sferą emocjonalną: Wstyd i wyrażanie emocji
Sfera emocjonalna jest kolejnym obszarem, który wymaga szczególnej uwagi w leczeniu cPTSD. Wstyd jest jedną z najczęstszych emocji towarzyszących osobom zmagającym się z tym zaburzeniem. Wstyd może przyjmować różne formy, od poczucia bycia „złym” lub „niegodnym”, po głębokie przekonanie, że zasłużyło się na cierpienie. Walker zauważa, że osoby z cPTSD często nie potrafią prawidłowo zarządzać swoimi emocjami, ponieważ nie miały okazji nauczyć się tego w bezpiecznym, wspierającym środowisku w okresie dzieciństwa. Wstyd, który wykształca się w wyniku traumy, może prowadzić do wycofania się z relacji i życia społecznego.
Terapia emocjonalna w kontekście cPTSD obejmuje pracę nad identyfikowaniem i rozumieniem swoich emocji, a także nauczenie się ich wyrażania w sposób zdrowy i autentyczny. Kluczowe jest stworzenie przestrzeni, w której osoba może bezpiecznie przeżywać i wyrażać emocje, które były tłumione przez długie lata. W niektórych domach zakazane było smucenie się: trzeba było non stop być szczęśliwym. W innych rodzinach z kolei rodzice potrafili reagować na uśmiech dziecka „i z czego się tak głupio cieszysz”, dlatego kierunek pracy z emocjami jest bardzo indywidualny. W terapii istotne staje się także rozumienie mechanizmów wstydu i jego rozbijanie, co pozwala na budowanie poczucia wartości i akceptacji.
3. Praca z traumą zamkniętą w ciele
Trauma nie tylko wpływa na naszą psychikę, ale również na ciało. Zjawisko to opisuje Walker, zwracając uwagę na to, że emocje i przeżycia traumatyczne mogą być zakodowane w ciele, co prowadzi do tzw. „somatycznego przechowywania traumy”. Objawy somatyczne, takie jak bóle ciała, napięcie mięśniowe, a także problemy z układem pokarmowym czy oddechowym, są częstym efektem traumy.
W leczeniu somatycznym cPTSD istotną rolę odgrywają metody terapeutyczne, które pomagają rozpoznać i uwolnić napięcia zapisane w ciele. Dwie z metod z których ja korzystam w codziennej pracy to Somatic Experiencing™ oraz Brainspotting.
Somatic Experiencing™ (SE) to metoda opracowana przez Petera Levine’a, która koncentruje się na pracy z ciałem i jego reakcjami w odpowiedzi na traumę. SE zakłada, że ciało posiada naturalną zdolność do rozładowania napięć związanych z traumą, jednak proces ten może zostać zablokowany w wyniku nieprzepracowanych przeżyć. Celem terapii jest umożliwienie klientowi ponownego połączenia z ciałem i świadomego uwalniania nagromadzonych napięć, co prowadzi do łagodzenia objawów somatycznych i emocjonalnych.
Brainspotting to technika, która polega na wykorzystaniu wzrokowego „punktu” w polu widzenia pacjenta, który umożliwia dostęp do głęboko zakodowanych wspomnień i emocji związanych z traumą. Dzięki tej metodzie pacjenci mogą uzyskać dostęp do zablokowanych fragmentów traumy i przepracować je w bezpieczny sposób. Brainspotting łączy pracę z ciałem i umysłem, pozwalając na głęboką integrację doświadczeń i ich uwolnienie.
A na koniec:
Mam nadzieję, że po przeczytaniu tego czujesz, że trochę więcej wiesz o tym na czym polega leczenie cPTSD i jakie mogą być kolejne kroki w terapii. Część osób mnie pyta: czy jeden nurt, czy jeden terapeuta może zająć się leczeniem tych wszystkich obszarów. Pewnie najłatwiej jest połączyć leczenie niewłaściwych przekonań z pracą nad emocjami, natomiast stosunkowo rzadko (ale całe szczęście jest coraz więcej takich terapeutów) się zdarza, żeby dodatkowo terapeuta pracował jeszcze z ciałem.
Autor tekstu:
Przemysław Rosa – psychoterapeuta (z ukończonym 4 letnim szkoleniem w Laboratorium Psychoedukacji) i psychotraumatolog. Łączy w swojej codziennej pracy techniki z terapii psychodynamicznej (z wykorzystaniem terapii opartej na mentalizacji – MBT) wraz z pracą z ciałem i układem nerwowym (student Somatic Experiencing™, praktyk Brainspotting).
Bibliografia
- Walker, P. (2013). CPTSD: From Surviving to Thriving. PESI Publishing & Media.
- Levine, P. (2010). In an Unspoken Voice: How the Body Releases Trauma and Restores Goodness. North Atlantic Books.
- Ogden, P., Minton, K., & Pain, C. (2006). Trauma and the Body: A Sensorimotor Approach to Psychotherapy. Norton & Company.
- van der Kolk, B. (2014). The Body Keeps the Score: Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma. Viking.