Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) to zaburzenie, które może znacząco wpływać na różne aspekty życia osoby, zarówno osobiste, jak i zawodowe. Osoby z ADHD często zmagają się z trudnościami w koncentracji, impulsywnością oraz nadmierną aktywnością, co może prowadzić do problemów w nauce, pracy oraz w relacjach interpersonalnych. Częstym pytaniem jakie pada od osób z ADHD (oraz ich otoczenia) jest pytanie: kiedy i warto korzystać z psychoedukacji a kiedy przydatna może być terapia?
Jedna uwaga porządkująca: niniejszy tekst dotyczy sytuacji osoby dorosłej z ADHD.
W jaki sposób psychoedukacja może pomagać przy ADHD?
Zrozumienie ADHD
Pierwszym krokiem w radzeniu sobie z ADHD jest zrozumienie samego zaburzenia. Psychoedukacja dostarcza wiedzy na temat objawów, przyczyn i mechanizmów działania ADHD. Dzięki edukacji osoby z ADHD mogą:
- Zidentyfikować swoje objawy: Zrozumienie, jak objawy wpływają na codzienne życie, pozwala na lepsze zarządzanie nimi.
- Zmniejszenie poczucia winy: Uświadomienie sobie, że ADHD to zaburzenie neurologiczne, a nie kwestia braku chęci, może pomóc w zmniejszeniu poczucia winy i frustracji.
Techniki radzenia sobie
Psychoedukacja oferuje również konkretne strategie i techniki, które mogą pomóc w zarządzaniu objawami ADHD:
- Zarządzanie czasem: Uczenie się korzystania z narzędzi, takich jak kalendarze czy aplikacje do zarządzania zadaniami, może pomóc w organizacji codziennych obowiązków.
- Techniki relaksacyjne: Ćwiczenia oddechowe, medytacja czy joga mogą pomóc w redukcji stresu i poprawie koncentracji.
- Ustalanie priorytetów: Pomoc w nauce, jak skutecznie ustalać priorytety i dzielić zadania na mniejsze kroki, może zwiększyć poczucie osiągnięcia i motywację.
Wzmacnianie poczucia własnej wartości
Psychoedukacja może również przyczynić się do poprawy poczucia własnej wartości. Zrozumienie, że ADHD nie definiuje wartości danej osoby, może pomóc w:
- Przełamywaniu negatywnych schematów myślowych: Uczenie się o swoich mocnych stronach oraz osiągnięciach, niezależnie od trudności związanych z ADHD.
- Zwiększaniu samoakceptacji: Praca nad akceptacją siebie i swoich unikalnych cech może prowadzić do lepszej jakości życia.
Kiedy warto skorzystać z psychoterapii?
Pierwszym krokiem, który może skłaniać do podjęcia psychoterapii jest niewystarczalny wpływ psychoedukacji. Napiszę to wprost: budowanie zwiększonego poczucia wartości czy praca nad negatywnymi myśleniami będą przebiegały znacznie sprawniej i szybciej w relacji terapeutycznej. Wzmacnianie samoakceptacji bez kontaktu z drugim człowiekiem jest bardzo trudne. Wyłapywanie swoich automatycznych myśli, które są nieadekwatnym opisem rzeczywistości: samemu często jest praktycznie niemożliwe.
Czasem psychoterapia jest niezbędna z tego względu, że istnieje duże współwystępowanie ADHD i depresji czy stanów lękowych.
Doświadczenia dzieci z ADHD ze względu na ogromną liczbę negatywnych komunikatów często się przekładają na bardzo duży wstyd u osoby dorosłej. I praca z własnym wstydem bez wsparcia teraputy jest rzadko kiedy możliwa (i rzadko kiedy skuteczna).
Regulacja emocji to ważna część terapii przy ADHD. Sam stosuję dużo elementów z technik z terapii opartej na mentalizacji. O MBT rzadko kiedy się pisze w kontekście leczenia ADHD aczkolwiek z mojej perspektywy jest to podejście skrojone na miarę ze względu na:
- aktywność terapeuty w czasie sesji
- wzmacniająca rola psychoterapeuty
- praca nad rozumieniem zachowań swoich i innych osób, oraz kryjących się za nimi emocji, intencji
ADHD a współwystępowanie depresji i lęku
Badania pokazują, że osoby z ADHD mają wyższe ryzyko wystąpienia współwystępujących zaburzeń, takich jak depresja i lęk (Biederman et al., 2006). Przyczyny tego zjawiska mogą obejmować:
- Trudności w relacjach: Problemy w kontaktach międzyludzkich mogą prowadzić do poczucia osamotnienia i frustracji, które są czynnikami ryzyka depresji.
- Niskie poczucie własnej wartości: Doświadczenia z dzieciństwa, takie jak częste krytyki czy porównania do rówieśników, mogą negatywnie wpływać na rozwój poczucia własnej wartości (Barkley, 2014). Osoby z ADHD mogą czuć się „innymi” lub „gorszymi”, co zwiększa ryzyko wystąpienia problemów emocjonalnych.
To wszystko sprawia, że psychoterapia często jest niezbędnym elementem, żeby osoba z ADHD mogła przestać psychicznie cierpieć.
Z jakich metod terapii warto skorzystać?
- Terapia psychodynamiczna: Może pomóc osobom z ADHD zrozumieć ich wewnętrzne konflikty, emocje oraz wpływ przeszłych doświadczeń na obecne zachowanie. Dzięki tej terapii pacjenci mogą odkryć, jak dziecięce doświadczenia wpływają na ich poczucie własnej wartości oraz relacje z innymi.
- Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): Skupia się na identyfikowaniu i modyfikowaniu negatywnych wzorców myślowych i zachowań. CBT jest często zalecana w leczeniu ADHD, ponieważ pomaga w rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami.
Z mojej perspektywy należy nie tyle szukać konkretnego nurtu ale psychoterapeuty, który ma wiedzę na temat ADHD i doświadczenie w terapii z osobami z ADHD (nie ma nurtu, w którym każdy terapeuta miałby taką wiedzę).
Szukasz terapeuty, który ma wiedzę w temacie ADHD?
Jeśli potrzebujesz wsparcia i mieszkasz w Warszawie lub okolicach to zapraszam do kontaktu: umów się na konsultację.
Autor tekstu:
Przemysław Rosa – psychoterapeuta (z ukończonym 4 letnim szkoleniem w Laboratorium Psychoedukacji) i psychotraumatolog. Łączy w swojej codziennej pracy techniki z terapii psychodynamicznej (z wykorzystaniem terapii opartej na mentalizacji – MBT) wraz z pracą z ciałem i układem nerwowym (student Somatic Experiencing™, praktyk Brainspotting).
Bibliografia
- Barkley, R. A. (2014). Attention-Deficit Hyperactivity Disorder: A Handbook for Diagnosis and Treatment. Guilford Press.
- Biederman, J., et al. (2006). Comorbidity of Attention-Deficit Hyperactivity Disorder with Conduct Disorder and Oppositional Defiant Disorder. In: Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry.