Zaburzenie osobowości typu borderline (BPD) jest jednym z najtrudniejszych wyzwań zarówno dla pacjentów, jak i dla terapeutów. Charakteryzuje się ono silną niestabilnością emocjonalną, impulsywnością, chronicznym poczuciem pustki, a także intensywnymi wahaniaami nastrojów i lękiem przed porzuceniem. Pacjenci często przeżywają trudności w relacjach interpersonalnych, które bywają pełne napięć i konfliktów, a ich życie wewnętrzne przypomina emocjonalny rollercoaster. W takich okolicznościach znalezienie skutecznej terapii staje się kluczowe, ale też wyzwaniem.
Dlaczego terapia borderline bywa tak trudna? I czy w ogóle istnieje podejście terapeutyczne, które daje realną szansę na trwałą poprawę? Aby odpowiedzieć na te pytania, warto przyjrzeć się nie tylko naturze samego zaburzenia, ale również współczesnym metodom leczenia, które okazały się skuteczne w pracy z osobami z BPD.
Dlaczego terapia borderline jest wyzwaniem?
Terapia borderline wiąże się z wieloma trudnościami, które wynikają z samej specyfiki zaburzenia. Osoby z BPD mają trudności z regulowaniem swoich emocji, co prowadzi do impulsywnych zachowań oraz niestabilnych, często burzliwych relacji. Wahania nastrojów i lęk przed porzuceniem mogą powodować, że osoby z BPD szybko wycofują się z relacji, sabotując tym samym jakiekolwiek próby stabilizacji swojego życia emocjonalnego. W literaturze przedmiotu można znaleźć liczne opisy tych trudności, jak choćby w pracy Linehan (1993), która zwraca uwagę na to, że osoby z BPD mają problem z utrzymywaniem trwałej tożsamości oraz regulowaniem emocji w sposób, który nie prowadzi do autodestrukcyjnych działań.
Osoby z BPD przeżywają także chroniczne poczucie pustki, które może prowadzić do impulsywnych działań (Linehan, 1993). Takie zachowania, jak samookaleczenia czy ryzykowne działania, stanowią formę próby radzenia sobie z tą pustką, ale również często utrudniają proces terapeutyczny. W pracy z tymi pacjentami konieczne jest zastosowanie metod, które będą w stanie wytrzymać emocjonalną intensywność i zmienność stanów psychicznych, co bywa wyzwaniem nawet dla doświadczonych terapeutów.
Dodatkowo, w tradycyjnych podejściach terapeutycznych pacjenci z BPD często nie potrafią w pełni nawiązać trwałej relacji terapeutycznej, co może prowadzić do wypalenia terapeutycznego lub wcześniejszego zakończenia terapii (Gunderson & Zanarini, 2006). Oznacza to, że nie każde podejście jest wystarczająco efektywne w pracy z osobami z tym zaburzeniem.
Skuteczne podejścia terapeutyczne: MBT i DBT
Choć praca z osobami z BPD bywa wyjątkowo trudna, istnieją jednak podejścia, które zostały opracowane specjalnie z myślą o pracy z tym zaburzeniem i które okazały się skuteczne w praktyce. Dwa z nich – Mentalization-Based Treatment (MBT) oraz Dialectical Behavior Therapy (DBT) – wykazały dużą skuteczność w leczeniu osób z BPD. Podejścia te zostały szeroko opisane w literaturze i potwierdzone badaniami klinicznymi.
MBT – Terapia oparta na mentalizacji
MBT to podejście zaproponowane przez Petera Fonagy’ego i Anthony’ego Batemana. Jego celem jest poprawa zdolności pacjentów do mentalizacji, czyli rozumienia swoich emocji oraz myśli innych osób. Fonagy i Bateman (2006) podkreślają, że osoby z BPD mają problem z odczytywaniem własnych stanów emocjonalnych, a także z rozumieniem motywów i uczuć innych ludzi. Brak tej umiejętności może prowadzić do nieporozumień i impulsywnych reakcji na bodźce zewnętrzne. Na czym polega terapia borderline w tym podejściu? W terapii MBT pacjent uczy się rozumieć swoje emocje i motywy, co sprzyja bardziej stabilnym i zdrowym relacjom interpersonalnym.
W pracy z osobami z BPD, terapeuta pełni rolę przewodnika w procesie mentalizacji, pomagając pacjentowi lepiej rozumieć, co dzieje się w jego wnętrzu i dlaczego reaguje w taki, a nie inny sposób. Badania wskazują, że MBT jest skuteczną metodą, szczególnie u pacjentów, którzy doświadczają trudności w regulowaniu emocji i potrzebują wsparcia w budowaniu stabilnej tożsamości (Bateman & Fonagy, 2008).
To, co może być trudnością w Polsce to znalezienie terapeuty, który pracuje w tym modelu. Sprawdź bazę terapeutów MBT.
DBT – Dialektyczna Terapia Behawioralna
Dialectical Behavior Therapy (DBT) to terapia stworzona przez Marshę Linehan (1993), która łączy elementy terapii behawioralnej i poznawczej z nauką o uważności (mindfulness) oraz akceptacji. DBT ma na celu poprawę zdolności pacjentów do regulowania emocji, rozwiązywania problemów i rozwoju umiejętności społecznych. Zgodnie z teorią Linehan, kluczowym elementem pracy z osobami z BPD jest akceptacja ich emocji, jednocześnie motywując je do wprowadzania zmian w destrukcyjnych zachowaniach (Linehan, 1993).
DBT łączy indywidualne sesje terapeutyczne z grupowymi treningami umiejętności, które pomagają pacjentowi nauczyć się skutecznych metod radzenia sobie z emocjami oraz poprawy jakości relacji z innymi. Ważnym elementem tej terapii jest „telefon wsparcia”, który umożliwia pacjentowi kontakt z terapeutą w momentach kryzysowych. Jak wskazują badania, DBT okazała się skuteczna w redukcji zachowań autodestrukcyjnych oraz poprawie ogólnej jakości życia pacjentów z BPD (Linehan et al., 2006).
Żeby być sprawiedliwym należy wspomnieć, że poza zachwytami nad DBT część osób krytycznie podchodzi do pracy z terapeutami z tego nurtu. W sieci (na zagranicznych forach) wręcz można spotkać się z określeniami typu „gaslighting”. To nie jest zarzut do DBT: po prostu tak jak nie każdy terapeuta pomoże każdemu pacjentowi, tak samo nie każdy nurt będzie skuteczny dla każdego pacjenta.
Skuteczna terapia borderline – czyli jednak jest nadzieja?
Choć terapia borderline bywa trudnym procesem, podejścia takie jak MBT i DBT stanowią realną nadzieję na poprawę jakości życia osób z tym zaburzeniem. Dzięki tym terapiom osoby z BPD mogą nauczyć się lepszego zarządzania emocjami, poprawy funkcjonowania społecznego oraz stabilizacji wewnętrznej. Terapie te opierają się na solidnych badaniach naukowych i są uznawane za skuteczne w pracy z osobami z zaburzeniem borderline (Fonagy & Bateman, 2006; Linehan et al., 2006).
Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich zmaga się z trudnościami emocjonalnymi związanymi z BPD, warto rozważyć skonsultowanie się z terapeutą, który ma doświadczenie w pracy z tym zaburzeniem. Terapia wymaga czasu, cierpliwości i zaangażowania, ale przy odpowiednim wsparciu możliwe jest osiągnięcie trwałych pozytywnych zmian. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o MBT lub skorzystać z takiej terapii, zapraszam do kontaktu.
Autor tekstu:
Przemysław Rosa – psychoterapeuta (z ukończonym 4 letnim szkoleniem w Laboratorium Psychoedukacji) i psychotraumatolog. Łączy w swojej codziennej pracy techniki z terapii psychodynamicznej (z wykorzystaniem terapii opartej na mentalizacji – MBT) wraz z pracą z ciałem i układem nerwowym (student Somatic Experiencing™, praktyk Brainspotting). Brał udział w różnych szkoleniach dotyczących pracy z borderline: m.in. uczestniczył w całodniowych warsztatach z Clarą Mucci na ten temat.
Bibliografia:
- Bateman, A., & Fonagy, P. (2008). Mentalization-based treatment for borderline personality disorder: A practical guide. Oxford University Press.
- Fonagy, P., & Bateman, A. (2006). Mentalization-based treatment of borderline personality disorder. Journal of Clinical Psychology, 62(11), 663-670.
- Gunderson, J. G., & Zanarini, M. C. (2006). Borderline Personality Disorder: A Clinical Guide. American Psychiatric Publishing.
- Linehan, M. M. (1993). Cognitive-behavioral treatment of borderline personality disorder. The Guilford Press.
- Linehan, M. M., Armstrong, H. E., Suarez, A., Allmon, D., & Heard, H. L. (2006). An evaluation of dialectical behavior therapy vs. therapy by experts for suicidal behaviors and borderline personality disorder. Archives of General Psychiatry, 63(7), 757-766.