Kategorie
Nurty i narzędzia

Terapia oparta na mentalizacji (MBT) – czym jest mentalizacja?

Mentalizacja to takie dziwne i ciekawe pojęcie. Dziwne w tym sensie, że początkowo pamiętam, że jeszcze kilka lat temu podchodziłem ze sceptycyzmem do tego pojęcia. Ale mając szczęście w szkole psychoterapii uczestniczyć w zajęcia Anny Król-Kuczkowskiej, zdołałem przekonać się do terapii opartej na mentalizacji.

W świecie psychoterapii, gdzie różnorodność metod i podejść jest tak szeroka jak różnorodne są problemy i doświadczenia ludzkie, terapia oparta na mentalizacji (MBT) wyłania się jako szczególnie obiecująca w leczeniu zaburzeń osobowości, zwłaszcza w obszarze zaburzeń osobowości typu borderline. Zaproponowana przez Anthony’ego Batemana i Petera Fonagy’ego, MBT jest podejściem, które skupia się na rozwoju zdolności do mentalizacji, czyli świadomego i intuicyjnego rozumienia własnych stanów psychicznych oraz stanów psychicznych innych osób. MBT jest zbudowana przede wszystkim na terapii psychodynamicznej ale korzysta również z osiągnięć psychotraumatologii oraz części narzędzi stosowanych np. przez terapeutów poznawczo behawioralnych czy systemowych

Jak można rozumieć pojęcie mentalizacji?

Mentalizacja to proces, który pozwala nam rozumieć i przewidywać zachowania własne i innych na podstawie przypisywanych stanów umysłowych, takich jak uczucia, pragnienia, przekonania czy intencje. Jest to umiejętność, która rozwija się w dzieciństwie, a jej zaburzenia mogą prowadzić do problemów w relacjach interpersonalnych i regulacji emocji.

Jak działa terapia oparta na mentalizacji?

MBT koncentruje się na wzmacnianiu i rozwijaniu umiejętności mentalizacji. Terapia ta jest zazwyczaj prowadzona w formie sesji indywidualnych lub grupowych, gdzie terapeuta pomaga pacjentowi lepiej zrozumieć własne myśli i uczucia, jak również uczucia i intencje innych osób. Poprzez zwiększenie świadomości własnych stanów wewnętrznych i sposobów, w jakie wpływają one na zachowanie, pacjenci uczą się lepiej radzić sobie z emocjami i budować zdrowsze relacje.

W jaki sposób pracuje terapeuta MBT?

Po pierwsze, terapeuta powinien być zaangażowany i aktywny na sesjach. Po drugie, musi być przede wszystkim w kontakcie z pacjentem i na stale monitorować czy nie traci tego kontaktu.

Po trzecie, powinien się wyróżniać zaciekawieniem oraz “założeniem niewiedzenia” (tzw. not-knowing stance). Nie oznacza to, że psychoterapeuta nie ma wiedzy (bo ją musi mieć). Bardziej o to, że powinien być otwarty, nie przyjmować zbyt szybko własnych założeń, powinien z ciekawością badać np. to w jaki sposób pacjent dochodzi do pewnych wniosków. Ma zarażać swoją ciekawością pacjenta, tak by ten mógł z pewnego dystansu spojrzeć na własne myśli, zachowania i mechanizmy.

Ważną częścią pracy w terapii opartej na mentalizacji jest wsparcie pacjentów oraz sprawienie, żeby mogli się czuć zrozumieni.

W terapii MBT nie używa się z reguły pojęć przeniesienia i przeciwprzeniesienia (które to pojęcia sprawiają, że odpowiedzialność za to co się dzieje w kontakcie i na sesjach jest przekładana na pacjenta). W MBT podchodzi się realistycznie: terapeuta też ma swoje emocje i schematy, które mogą oddziaływać na pacjenta. Jak to mawia Anna Król-Kuczkowska: “przeniesienie nie jest przeniesieniem dopóki nie mamy na to twardych dowodów”.

W ramach sesji terapeuta stara się ulepszać mentalizowanie pacjenta przez przenoszenie uwagi pacjenta na przeciwległy biegun. Przykładowo: jeśli pacjent w ramach sesji skupia się opowiadając o danej sytuacji tylko na swoich odczuciach i myślach, wtedy terapeuta będzie go mobilizował i zachęcał do próby refleksji nad emocjami, intencjami innych osób. Jeśli pacjent opowiada o danych sytuacjach w sposób poznawczy, bez włączania w to emocji, wtedy terapeuta będzie skupiał się na badaniu afektu związanego z daną sytuacją. Jeśli pacjent w sposób szybki i intuicyjny dochodzi do refleksji, wtedy terapeuta zachęca do zwolnienia.

To, co jest wyzwaniem dla wielu terapeutów to konieczność bycia otwartym i dzielenia się własnymi autentycznymi myślami. Jeśli pacjent ma uczyć się mentalizować tzn. lepiej rozumieć stany wewnętrzne innych osób, to w ramach terapii musi mieć możliwość sprawdzania z terapeutą co z nim się dzieje.

Badania nad skutecznością MBT

Terapia oparta na mentalizacji (MBT) to podejście terapeutyczne, które zyskało uznanie w leczeniu zaburzeń osobowości, zwłaszcza w kontekście osobowości borderline (BPD). Badania pokazują, że MBT może znacząco zmniejszyć objawy BPD oraz poprawić ogólną jakość życia pacjentów. Według Fonagy i Bateman (2006), w badaniach wykazano, że po 18 miesiącach terapii MBT, 66% pacjentów z BPD doświadczyło redukcji objawów depresyjnych i lękowych, a 50% pacjentów wykazało istotną poprawę w zakresie funkcjonowania interpersonalnego.

MBT okazuje się również obiecująca w leczeniu patologicznego narcyzmu. Badania prowadzone przez Sokolowskiego i in. (2019) sugerują, że MBT może pomóc w poprawie zdolności do mentalizacji u osób z narcyzmem, co prowadzi do lepszego zrozumienia siebie i innych. W ich badaniu 40% uczestników zgłosiło znaczną poprawę w zakresie relacji interpersonalnych po 12 tygodniach terapii.

Jak wygląda terapia oparta na mentalizacji? (video)

Kluczowe publikacje o mentalizacji

Dla tych, którzy chcieliby zgłębić temat mentalizacji i MBT, istnieje szereg wartościowych publikacji. Do najważniejszych należą:

  1. “Psychotherapy for Borderline Personality Disorder: Mentalization Based Treatment” autorstwa Anthony’ego Batemana i Petera Fonagy’ego. To fundamentalna praca, która wprowadza w koncepcję MBT i opisuje jej zastosowanie w leczeniu zaburzeń osobowości.
  2. “Handbook of Mentalizing in Mental Health Practice” napisany przez Anthony’ego Batemana i Petera Fonagy’ego. Książka ta jest obszernym zbiorem prac różnych autorów, oferującym kompleksowy przegląd teorii i praktyki mentalizacji.
  3. “Affect Regulation, Mentalization, and the Development of the Self” autorstwa Petera Fonagy’ego i innych. Ta książka skupia się na rozwoju zdolności do mentalizacji i jej znaczeniu dla rozwoju osobowości.

Na język polski przetłumaczonych jest niestety niewiele tytułów. Najświeższa pozycja to wydana w końcówce 2024 książka “Terapia rodzin oparta na mentalizacji” autorstwa Eia Asen, Peter Fonagy.

Mentalizacja a empatia

Choć mentalizacja jest często utożsamiana z empatią, istnieją między nimi istotne różnice. Empatia odnosi się głównie do zdolności odczuwania tego, co czuje inna osoba, jest więc bardziej związana z emocjonalnym współodczuwaniem. Mentalizacja natomiast jest procesem bardziej kompleksowym, obejmującym nie tylko rozumienie emocji, ale także interpretację intencji, przekonań i myśli innych osób. W mentalizacji chodzi o zrozumienie “mentalnego świata” drugiej osoby, co może, ale nie musi, wiązać się z empatycznym współodczuwaniem.

Jeśli chciał(a)byś spróbować sprawdzić czy MBT (terapia oparta na mentalizacji) może pomóc Ci z problemami, których nie udało się przepracować za pomocą innych metod to zapraszam do kontaktu:

Umów się na konsultację

2 odpowiedzi na “Terapia oparta na mentalizacji (MBT) – czym jest mentalizacja?”

Bardzo dobre pytanie!

Sam pewnie się nad zastanawiałem. I gdyby nie wyniki badań (randomizowanych z próbą kontrolną), które pokazują, że np. obok DBT terapia oparta na mentalizacji ma jedne z najlepszych wyników skuteczności w pracy z zaburzeniem borderline (które jest poważnym zaburzeniem – do tego chyba możemy się zgodzić?) to również mógłbym być sceptyczny.

Mentalizacja jest czymś bardziej złożonym niż empatia. Empatia upraszczając działa raczej z automatu i aktywuje mniejszą liczbę części mózgu niż umiejętność mentalizacji (która łączy odczucia z myśleniem).

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *